1. Tiết tấu là gì?
Tiết tấu (Rhythm pattern) là sự sắp xếp và luân phiên độ dài ngắn (trường độ) của các nốt nhạc nối tiếp nhau.
Nó giống như “dòng chảy” của âm nhạc, quyết định cách bạn cảm nhận giai điệu nhanh – chậm, dồn dập – thư giãn.
Nếu giai điệu là “ngữ nghĩa” thì tiết tấu chính là “ngữ điệu” của ngôn ngữ âm nhạc.
🎹 Ví dụ:
Cách xác định tiết tấu
Trong âm nhạc, khi các trường độ âm thanh nối tiếp nhau theo quy luật, ta có hình tiết tấu.
Những hình tiết tấu nhỏ liên kết lại → tạo nên đường nét tiết tấu chung của cả tác phẩm.
2. Các cách phân chia tiết tấu
Để ghi lại chính xác, người ta thường dùng 2 cách:
a. Cách phân chia cơ bản (chia chẵn)
Dựa vào giá trị chuẩn của nốt (tròn, trắng, đen, móc đơn…).
Đây là cách “chuẩn hóa” tiết tấu để dễ đọc và tập luyện.
b. Cách phân chia tự do (chia tiểu tiết)
Chia nhỏ một nốt thành nhiều phần bằng nhau bất kỳ, nhưng tổng giá trị trường độ không thay đổi.
Ví dụ: 1 nốt trắng có thể được chia thành 2 nốt đen, hoặc 3 nốt móc ba (triplet).
👉 Pianist thường gặp trong nhạc cổ điển và jazz khi cần biến hóa nhịp điệu.
3. Nhịp (Meter) là gì?
Nhịp là sự lặp lại đều đặn của các phách mạnh và phách nhẹ trong âm nhạc.
Mỗi ô nhịp được xác định bằng số chỉ nhịp (time signature).
Chỉ số trên = số phách trong một ô nhịp.
Chỉ số dưới = giá trị trường độ của mỗi phách.
🎵 Ví dụ:
Nhịp 4/4: 1 ô nhịp có 4 phách, mỗi phách bằng 1 nốt đen.
Nhịp 3/4: 1 ô nhịp có 3 phách, thường gặp trong nhạc Waltz.
4. Các loại nhịp cơ bản
a. Nhịp đơn (Simple meter)
Chia thành nhịp 2 phách, 3 phách.
Ví dụ: 2/4, 3/4, 2/2.
b. Nhịp phức (Compound meter)
Phách được chia nhỏ thành 3 phần bằng nhau.
Ví dụ: 6/8 (2 phách lớn, mỗi phách gồm 3 móc đơn), 9/8, 12/8.
c. Nhịp hỗn hợp (Complex/Irregular meter)
Sự kết hợp của nhiều loại nhịp đơn hoặc phức.
Ví dụ: 5/8, 7/8 – thường thấy trong nhạc hiện đại hoặc jazz.
5. Vai trò trong piano
Tiết tấu: tạo cảm xúc và màu sắc riêng cho giai điệu.
Nhịp: là “khung xương” giúp người chơi giữ ổn định, đồng bộ với người khác (ensemble).
Khi kết hợp → Âm nhạc vừa có trật tự (nhịp) vừa có sự sống động (tiết tấu).
6. Bài tập thực hành
Gõ tay theo nhịp 2/4, 3/4, 4/4.
Thử chia nhỏ 1 nốt trắng thành 2 đen, 4 móc đơn, 3 móc ba.
Chơi giai điệu đơn giản trong các loại nhịp: 4/4 (pop), 3/4 (waltz), 6/8 (ballad).
Thử luyện với nhịp lạ: 5/4 (như trong nhạc của Dave Brubeck – Take Five).
Sơ đồ trường độ nốt nhạc:
